Trump wil Latijns-Amerika terug / Argus


Trump wil Latijns-Amerika terug
Donald Trump wil van Latijns-Amerika weer de achtertuin van de Verenigde Staten maken. Daarom moeten de Chinezen worden verjaagd. Trumps Latijns-Amerikaanse favoriet is Javier Milei, de rechts-extremistische president van Argentinië.


door JAN VAN DER PUTTEN


De Peruanen jubelen over de opening van de nieuwe diepzeehaven in Chancay. De glorieuze Inca-tijd is teruggekeerd, juichen ze. Financier, bouwer en exploitant is de Chinese staatskolos COSCO Shipping. Voor de opening, vorige maand, was partijleider Xi Jinping speciaal overgekomen, zijn dertiende reis naar Latijns-Amerika. De nieuwe megahaven in Peru moet de handel tussen Latijns-Amerika en China verveelvoudigen. Ze is de jongste aanwinst van het Belt and Road Initiative, Xi’s mondiale strategie voor economische en politieke expansie. In Washington wordt dan ook allerminst gejubeld. De nieuwe haven, zeggen ze daar, is geen aanwinst, maar een bedreiging.
De handel tussen China en Latijns-Amerika is tegenwoordig 35 keer groter dan een kwart eeuw geleden. De Volksrepubliek is Latijns-Amerika’s grootste handelspartner en heeft vrijhandelsverdragen met vijf landen. Ze investeert massaal in infrastructuur en energie, laat mijnen aanleggen, bouwt fabrieken, leent geld aan noodlijdende economieën, strooit met militaire hulp. China haalt uit Latijns-Amerika landbouwproducten en grondstoffen, de laatste jaren vooral lithium, en exporteert voornamelijk fabrieksproducten. Die prijzen de productie van de lokale industrie gemakkelijk uit de markt, met werkloosheid en lage lonen als gevolg. Aan milieu en arbeidsomstandigheden laten de Chinese ondernemers zich vaak weinig gelegen liggen. Landen die hun schuld niet kunnen betalen, dreigen door China in een wurggreep te worden genomen.
Waar doet die Chinese aanpak aan denken? Precies. Het enige grote verschil met het traditionele Amerikaanse gedrag is dat China wel wapens levert, maar geen staatsgrepen organiseert of invasies uitvoert, want dat is niet de manier waarop de Volksrepubliek de dominerende wereldmacht denkt te worden. Maar voor de rest lijkt het alsof Xi Jinping een Chinese versie van de aloude Monroe-doctrine heeft omhelsd.
‘Amerika voor de Amerikanen’, zei de Amerikaanse president James Monroe lang geleden tegen de Britten, waarna Latijns-Amerika de neokoloniale achtertuin van Uncle Sam werd. In de eerste Koude Oorlog diende de Monroe-leer om dictatoren in het zadel te helpen en hun regimes ten koste van honderdduizenden doden te steunen. Daarna verflauwde de belangstelling van de Amerikaanse leiders voor hun backyard. Waarschijnlijk hadden ze het te druk met hun onzalige oorlogen in het Midden-Oosten en Afghanistan, met hun mislukte strategieën om China in te tomen of met hun populistische pogingen om Amerika weer groot te maken. Jo Biden had plannen om het verloren terrein met investeringen en hulp terug te winnen, maar daar kwam weinig van terecht.
Wat kan het continent verwachten van Trump 2.0? Tijdens zijn eerste presidentschap wilde Trump de Monroe-doctrine weer van stal halen, en als militant gelovige in het credo America First wil hij dat nog steeds. Zijn agressieve Latijns-Amerikaplannen getuigen voornamelijk van woede: bestrijding van (pseudo)linkse regeringen, bouw van hoge tariefmuren, deportatie van de miljoenen illegale Latijns-Amerikaanse migranten, sluiting van de grens met Mexico voor migranten die de VS in willen, harde aanpak van de drugssmokkel. De wortel van het kwaad ziet Trump in de grote rivaal China. De Chinese opmars in Latijns-Amerika moet tot staan worden gebracht. China moet weg uit de achtertuin.
Xi Jinping voelt zich in het continent het meest thuis in Cuba, Nicaragua en Venezuela. Niet omdat hij er aan kan verdienen – in alle drie is de economische nood hoog gestegen – maar vooral om geopolitieke redenen. De regimes van die drie landen komen voort uit linkse omwentelingen, die vooral gericht waren tegen de VS en hun lokale lakeien. In naam bestaan deze revoluties nog altijd, en nog altijd zijn hun leiders fel anti-yankee. Maar ze hebben hun eigen revolutie opgegeten en zijn dictatoren geworden. Ze zijn allergisch voor iedere vorm van oppositie. Net als Xi Jinping dus. Hij staat de drie economisch en militair bij. In de baard van Uncle Sam vormen ze China’s strategische voorpost, voor het geval dát.
Trump heeft een zwak voor dictatoren. Maar er moeten wel zaken met hen gedaan kunnen worden – zoals hij dat mogelijk met Poetin gaat doen. Tot nu toe zijn alle maatregelen mislukt om Cuba, Nicaragua en Venezuela tot de pro-Amerikaanse orde te roepen. Het Cubaanse regime heeft alles overleefd: invasiepogingen, tientallen moordcomplotten tegen Fidel Castro, sancties van allerlei soort, en sinds ruim zestig jaar een economische boycot. Tegen Nicaragua zijn in de jaren tachtig de contra-milities ingezet en is deze eeuw een heel sanctie-arsenaal opgetuigd. Tevergeefs: Daniel Ortega is nog steeds aan de macht. En wat Venezuela betreft: in zijn vorige ambtsperiode heeft Trump alles geprobeerd, een staatsgreep incluis, om het regime weg te krijgen. Maar Nicolás Maduro zit nog altijd op de troon.
Een harde aanpak van het trio ‘linkse’ dictaturen kan Trump met een gerust hart overlaten aan zijn beoogde minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, de ultrarechtse zoon van Cubaanse immigranten. Ook met de democratische regeringen van progressieve signatuur, zoals die van Brazilië, Chili, Colombia en, vanaf maart 2025, Uruguay, zal Rubio weinig zachtzinnig omgaan. Het Brazilië van Lula is al bedreigd met een tarief van 100 procent, wat erop neer zou komen dat het land niets meer kan verkopen aan de VS. Die intimidatie geldt ook de andere leden van de BRICS, een samenwerkingsverband van grote niet-westerse economieën onder Chinese leiding. Ze kunnen die monsterheffing slechts ontlopen door te beloven dat ze de dollar nooit zullen vervangen door een ander betalingsmiddel.
Trump heeft China en de rest van de wereld de handelsoorlog verklaard. Zo zal hij vanaf dag 1 alle producten uit de buurlanden Canada en Mexico belasten met 25 procent. Dit tarief zal van kracht blijven ‘tot het moment,’ aldus Trump, ‘dat die invasie van drugs, fentanyl in het bijzonder, en van alle illegale vreemdelingen in ons land ophoudt.’ Tussen de VS en Mexico tekent zich een gevaarlijke confrontatie af over massamigratie en drugshandel. Met de oorzaken van die drama’s houdt Trump zich niet bezig.
De komende Amerikaanse president is het idool van Latijns-Amerika’s ultrarechtse politici. Zelf heeft hij ook een favoriet: Javier Milei, de ‘anarchokapitalist’ die als president van Argentinië bezig is de staat af te breken. In Mar-a-Lago zijn ze elkaar in de armen gevallen. Ook tussen Milei en Elon Musk is het dik aan. Met dit soort types gaat Latijns-Amerika barre tijden tegemoet.




woensdag 18 december 2024

Klik hier