De enige exit-strategie voor Israël is de stichting van een Palestijnse staat

Israël heeft geen idee over het eindspel van de oorlog met Hamas, schrijft Jan van der Putten. Er is maar één mogelijke uitweg: de stichting van een Palestijnse staat. De internationale lippendienst aan de tweestatenoplossing moet daarom worden omgezet in daden.

1 december 2023 om 10:08

Jan van der Putten is journalist en schrijver en was correspondent in Israël.

Israël is zijn aanval op Gaza begonnen zonder exit-strategie. Alles wat premier Benjamin Netanyahu, zijn ministers en president Herzog daarover tot nu toe hebben gezegd, waren losse flodders: Israëlische annexatie of juist ontruiming van Gaza, verdrijving van de Gazanen naar Jordanië of het Egyptisch deel van de Sinaï, installatie van de Palestijnse Autoriteit. En dan was er ook het plan dat een minister opperde: gooi een kernbommetje op Gaza, en het probleem is in één klap opgelost. Waarom is er nog altijd geen uitweg gevonden? Is er überhaupt een uitweg?

De beestachtige inval van doodseskaders van Hamas bracht in Israël een schok teweeg die nog heel lang zal nadreunen. Ineens viel de basiszekerheid van de Israëliërs weg: dat ze nooit meer weerloos zouden zijn en dat de staat hen altijd tegen alle vijanden zou beschermen. Voor hun vertrouwen was alle reden. Was het Israëlische leger niet verreweg de machtigste krijgsmacht van het Midden-Oosten? Waren de Israëlische inlichtingendiensten niet veruit superieur? En had de premier zich niet jarenlang gepresenteerd als Mr. Security?

Maar de staat faalde in zijn plicht om zijn burgers veiligheid te garanderen. Het leger beschermde niemand, de inlichtingendiensten wisten van niets, waarschuwingen dat Hamas iets groots aan het voorbereiden was werden in de wind geslagen. En Mr. Security gaf de veiligheidsdiensten de schuld. Zijn verdeel-en-heerspolitiek, waarin hij Hamas uitspeelde tegenover Fatah om de status quo voor eeuwig te laten voortduren, bleek een gruwelijke misrekening. Israël schudde op zijn grondvesten en schreeuwde om wraak. Alleen de vernietiging van Hamas kon het geschokte vertrouwen herstellen.

Genadeloze overkill

Wraak is een slechte raadgever. De Amerikanen hebben het gemerkt toen ze na 9/11 hun War on Terror tegen Afghanistan en Irak ontketenden. Ook de Israëliërs waren na de vernederende barbarij van Hamas uitsluitend bezield door vergeldingsdrang. Het enige wat ze wilden, en nog steeds willen, was Hamas uitroeien en alle Israëlische gijzelaars terugbrengen. „Iedereen die zich verzet tegen de vernietiging van Hamas is een gek, een facilitator of een antisemiet”, zei een Joodse leider. Eerst de oorlog winnen, en dan zien we wel verder. Wat er met Gaza moest gebeuren wist de Israëlische regering toen niet en nu niet. Ze heeft het nooit geweten. De militaire doelen zijn duidelijk, de politieke niet.

Vertrek van Netanyahu is een vereiste voor het oplossen van het conflict

Het bereiken van het militaire doel is echter niet in zicht. Hamas is nog lang niet uitgeroeid. Haar structuur is nog altijd intact. De Israëlische generaals denken dat de oorlog nog maanden kan duren. Of Hamas als militaire en politieke organisatie ooit uit te roeien valt, is twijfelachtig, en de vernietiging van haar gedachtegoed is nog twijfelachtiger. Inmiddels groeit de kritiek op Israël, ook van de kant van zijn vrienden, vanwege de collectieve bestraffing van de Gazanen en de genadeloze overkill, die al vijftienduizend mensen het leven heeft gekost. Maar van humanitaire en politieke zorgen lijken de meeste Israëliërs vooralsnog geen last te hebben.

Er is een verklaring voor de afwezigheid van een Israëlisch plan voor Gaza: Netanyahu wíl helemaal geen politieke oplossing. Hij wil het conflict voor onbepaalde tijd laten voortzieken. Als het voor altijd oorlog is tussen Israël en Hamas, is zoeken naar een exit-strategie volmaakt overbodig. Cynisch, maar goed mogelijk. Na 7 oktober heeft de aanpak-Netanyahu – het conflict slechts beheren – afgedaan. Het conflict moet niet meer beheerd maar opgelost worden.

Nelson Mandela-in-de-dop

Een allereerste vereiste voor een politieke regeling is het vertrek van Netanyahu, de man die slechts tweespalt, haat en geweld heeft gezaaid, de vrede heeft gesaboteerd, steeds meer grond van de Palestijnen heeft afgepakt en vijf verkiezingen nodig had om een coalitie van racisten, fascisten, chauvinisten en theocraten te vormen om de aanval op de rechterlijke macht te openen en een veroordeling voor corruptie te ontlopen. Negen maanden lang is er massaal tegen de ‘crime minister’ geprotesteerd. En toen kwam de slachtpartij van 7 oktober.

Netanyahu heeft niet alleen geweigerd om af te treden maar zelfs om zijn excuses aan te bieden voor zijn fataal gebleken Hamas-wanbeleid. Volgens zijn extremistische coalitiegenoten, en aanvankelijk volgens hemzelf ook, zijn onderhandelingen over de vrijlating van gijzelaars uit den boze. Netanyahu’s populariteit is als een pudding ingezakt. Als er nu verkiezingen zouden zijn, zou oud-legerbevelhebber Benny Gantz, militair een hardliner maar politiek een man van het centrum, met glans winnen. Ook de Palestijnen moeten andere leiders krijgen. De autoritaire, corrupte Mahmoud Abbas, leider van Fatah en de Palestijnse Autoriteit op de bezette Westelijke Jordaanoever, heeft voor vrijwel alle Palestijnen afgedaan. Daar zijn het gewapend verzet en de steun voor Hamas scherp toegenomen, net als de agressie van kolonisten en militairen.

Israëliërs die tegen vrijlating van Barghouti zijn moeten bedenken dat wijlen premier Begin en andere Israëlische leiders hun politieke carrière zijn begonnen als terrorist

Toch zijn er Palestijnen die een vreedzame oplossing willen, en in Gaza willen veel mensen af van de dictatuur van Hamas. De meest prestigieuze en verreweg de populairste Palestijnse leider is een gevangene, Marwan Barghouti. Hij zit vijf keer levenslang uit wegens moorden tijdens de Eerste en Tweede Intifada. Maar hij is radicaal veranderd. Vanuit de cel predikt hij geweldloosheid. Hij wordt al gezien als een Nelson Mandela-in-de-dop. Maar dan moet Israël hem eerst vrijlaten. De vele Israëliërs die daar tegen zijn moeten bedenken dat wijlen premier Menachem Begin en andere Israëlische leiders hun politieke carrière zijn begonnen als terrorist.

Tweestatenoplossing

Zicht op een oplossing is er alleen als er voor de Palestijnen weer hoop is. Daarvoor moeten ze een eigen staat krijgen, zodat ze niet meer een wanhoopskeuze voor geweld hoeven te maken. De tweestatenoplossing, waarop veel diplomaten hun tanden hebben stuk gebeten en die was teruggebracht tot een rituele formule, moet dus worden gereanimeerd. Na een overgangsperiode waarin de fysieke en politieke wederopbouw van Gaza zal beginnen – de vraag wie Gaza in die periode zal regeren moet nog beantwoord worden – zullen Gaza en de Westoever samen de nieuwe Palestijnse staat vormen. Intussen zijn de nederzettingen opgeruimd en zijn Palestijnse en Israëlische gebieden uitgeruild.

Onmogelijk, dit plan? Misschien, maar het moet wel geprobeerd worden, en de Arabische landen, Europa en de Verenigde Staten moeten helpen. Laten ze beginnen Palestina als staat te erkennen en laat de VS Israël voorwaarden stellen voor het continueren van zijn militaire hulp. Het alternatief is de ‘oplossing’ van Netanyahu: voor altijd oorlog.