Bijdrage voor het zomerthemanummer.

In de wereld

Keizer Xi kent geen grenzen

Jan van der Putten

13 juli 2022 – verschenen in nr. 28-29

Beijing – Grenzeloos. Weinig woorden zijn in China zo beladen. Kort voor de Russische inval in Oekraïne verklaarden Xi Jinping en Vladimir Poetin elkaar hun ‘grenzeloze’ vriendschap. Wat Xi onder die grenzeloosheid verstaat is onderhand duidelijk. In de Oekraïne-oorlog, die ook in China geen oorlog mag heten, is de Chinese leider uitgesproken pro-Poetin, want dat geeft hem de meeste voordelen. Hij koopt olie en gas uit Rusland tegen afbraakprijzen en werpt zich op als leider van alle landen die net als Poetin en hijzelf genoeg hebben van de wankelende pro-westerse wereldorde. Een pro-Chinese orde moet ervoor in de plaats komen. Zodat de wereld net als onder de keizers geen grenzen meer zal kennen.

China heeft altijd geloofd in grenzeloosheid. Weliswaar hield het Rijk van het Midden op waar de Chinese cultuur ophield, maar ook de barbaren in de rest van de wereld ressorteerden onder de keizer, want die heerste over ‘alles wat onder de hemel is’. Met veroveringen, genocide, migratie van Han-Chinezen en gedwongen assimilatie breidde China zich steeds verder uit. Waarna de officiële geschiedschrijving vastlegde dat de veroverde gebieden altijd al Chinees waren geweest. Het grootste wingewest kreeg de veelzeggende naam Xinjiang, ‘Nieuwe grens’.

Ook president Xi Jinping kijkt graag over de grenzen heen. China’s toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001 luidde een ongekende groei in. De mondialisering is nu voorbij, maar terwijl de wereldeconomieën van elkaar af drijven blijft Xi een globaliseringsgelovige, tenminste zolang hij de rest van de wereld nog nodig heeft. China’s lange arm, een verlengstuk van de nieuwe wereldmacht, reikt tot in de verste uithoeken van de wereld. Die arm treft gevluchte Chinezen, bedreigt critici, smoort kritiek, stuurt spionnen aan en roert zich duchtig om politieke, economische en culturele invloed te winnen. De arm doet het tegenovergestelde van de mond, want die verkondigt nog altijd dat China zich nooit met andermans binnenlandse zaken bemoeit.

Die grenzeloze activiteiten gaan gepaard met een verhit nationalisme. China keert zich steeds meer in zichzelf. Buitenlandse producten en ideeën zijn steeds minder welkom, en dat geldt ook voor de buitenlanders zelf. Corona was een prachtexcuus om de grenzen te sluiten. Vóór corona woonden er in China (1,4 miljard inwoners) 850.000 niet-Chinezen. Vanwege corona, de economische neergang en het xenofobische klimaat is dit bescheiden aantal buitenlanders inmiddels gehalveerd.