Poetin zet zijn vriend Xi Jinping klem in Oekraïne / De Groene


In het nieuws


Poetin zet zijn vriend Xi Jinping klem in Oekraïne


Nog maar drie weken geleden verklaarden Vladimir Poetin en Xi Jinping elkaar ‘grenzeloze vriendschap’ en geopolitieke solidariteit. Maar met de invasie in Oekraïne heeft de Russische leider zijn Chinese vriend in een onmogelijke positie gemanoeuvreerd.


Jan van der Putten


26 februari 2022


Chinese leiders hebben de reputatie dat ze ver vooruitdenken. Niet gehinderd door een eigenwijs parlement, periodieke verkiezingen en andere democratische plichtplegingen hebben ze alle ruimte om een langetermijnvisie te ontwikkelen, deze stap voor stap te realiseren en zich voor te bereiden op de crises die zich intussen kunnen voordoen. Als dat inderdaad de regel is, dan is er nu één grote uitzondering op: het Chinese antwoord op de Russische oorlog tegen Oekraïne. Partijleider Xi Jinping komt niet verder dan wat gespartel. Hij is immers stevig klem gezet door zijn dierbare vriend Vladimir Poetin. Xi kan Poetin niet afvallen, hij wil Oekraïne te vriend houden maar tegelijk kan hij het Westen niet steunen. Knappe verbale acrobatiek moet de indruk wekken dat China een duidelijke lijn heeft, maar zelfs Chinezen kunnen met deze evenwichtsexercitie het onverenigbare niet verenigen.


--------------------------------------------------------------------


In het nieuws


Het verstandshuwelijk tussen Poetin en Xi wordt almaar intiemer


Jan van der Putten 4 februari 2022


-------------------------------------------------------------------------


Vlak voor het begin van de Olympische Winterspelen in Beijing hadden Xi en Poetin een bijeenkomst waarin ze een benijdenswaardige ideologische en geopolitieke eensgezindheid aan de dag legden: tegen de oostwaartse expansie van de NAVO, tegen de westerse Koude-Oorlogmentaliteit, tegen de anti-Chinese strategie van de Verenigde Staten, voor de Chinese soevereiniteit over Taiwan. De ‘grenzeloze vriendschap’ waarover de lange Russisch-Chinese slotverklaring spreekt, werd bezegeld met een akkoord over de levering aan China van jaarlijks tien miljard kubieke meter Russisch gas, boven op de 38 miljard die al geleverd wordt.


Dat Xi en Poetin veel gemeen hebben is evident: allebei zijn het dictators die met vrijheden, mensenrechten en andersdenkenden korte metten maken, allebei hebben ze methodes gevonden om levenslang aan de macht te blijven, allebei zijn ze allergisch voor kleurenrevoluties. Beiden manipuleren de geschiedenis, beiden willen hun land in zijn oude omvang en glorie herstellen, beiden zien het Westen als het grote obstakel voor die ambitie. Maar hun belangen lopen niet parallel. Ze kunnen het in Beijing over veel dingen roerend eens zijn geweest, een Russische invasie in Oekraïne hoorde daar zeker niet bij. Poetin had nog net de politesse om met de oorlog te wachten tot het einde van de Winterspelen. We weten niet of hij Xi vooraf heeft ingelicht. We weten wel dat hij Xi niet blij heeft gemaakt.


Om Amerika en zijn bondgenoten geen excuus te geven om Taiwan, Tibet of Xinjiang binnen te vallen is China fel tegen de schending van de soevereiniteit van andere landen – tenzij China’s eigen ‘essentiële belangen’ in het geding zijn, zoals het geval is met de aanspraken op Taiwan, de Zuid- en Oost-Chinese Zee, het uiterste noorden van India, delen van Nepal en Bhutan. China heeft de Russische gewapende interventie in Georgië in 2008 nooit gesteund, net zo min als de annexatie van de Krim in 2014. En nu wringt het zich in alle bochten om weg te kijken van de invasie in Oekraïne en zijn informele bondgenoot, megahandelspartner en wapenleverancier Rusland niet openlijk af te vallen.


Beijing staat op goede voet met Kiev en wil dat graag zo houden. China is Oekraïne’s belangrijkste handelspartner. Vorig jaar groeide de handel tot negentien miljard dollar. De Chinese varkensstapel hangt af van Oekraïne, leverancier van negentig procent van de maïs die China importeert. In Oekraïne voert China verschillende grote infrastructurele projecten uit in het kader van het Belt and Road Initiative, China’s Nieuwe Zijderoute. Sinds oktober is er een rechtstreekse spoorlijn voor goederenvervoer van en naar China. Oekraïne levert China ook militair materieel. Het eerste Chinese vliegdekschip is een omgebouwde kruiser die gekocht is van Oekraïne. Er wonen in het land zo’n achtduizend Chinezen.


Het liefst wil China vrienden blijven met zowel Oekraïne als Rusland. In het kwadrateren van zo’n politieke cirkel is China een ervaringsdeskundige. In het Midden-Oosten heeft het goede relaties met landen die elkaars gezworen vijanden zijn, zoals Iran en Saoedi-Arabië, Israël en Iran, de Palestijnse Autoriteit en Israël. China speelt ze niet tegen elkaar uit omdat het zaken doet met iedereen. Maar met het vijandenpaar Rusland-Oekraïne is het een ander verhaal. Voor beide landen heeft China de woorden die ze willen horen: ‘de bezorgdheid om de veiligheid is legitiem en de NAVO heeft hier niets te zoeken’ voor Rusland, ‘de bezorgdheid om de veiligheid is legitiem en de nationale soevereiniteit moet worden gerespecteerd’ voor Oekraïne – maar ze willen alle twee iets horen wat Xi hun niet kan beloven: de toezegging van politieke steun. Wat Donald Trump zei over Moskouse agressie tegen Oekraïne had de Russische leider graag uit Xi’s mond willen horen: ‘Poetin is een genie.’


Er was een tijd, nog niet zo lang geleden, waarin China op het wereldtoneel nog een bijrol speelde omdat het al zijn energie richtte op economische ontwikkeling. Wanneer ergens in de wereld een ernstig conflict uitbrak waarbij China niet veel te verliezen of te winnen had, dan kwam er uit Beijing een routineus geluid: een oproep aan alle betrokken partijen tot terughoudendheid en een aansporing om het conflict niet op te lossen door geweld maar door dialoog en onderhandelingen. Dit advies, waaraan de Partij zich in eigen land zo slecht houdt, verplichtte tot niets. Je hoort het tegenwoordig steeds minder, want wereldspeler China is bij steeds meer conflicten betrokken. Het verdedigt zijn belangen als regel op een agressieve manier. Niks terughoudendheid, niks dialoog, want er is maar één manier waarop het conflict kan worden opgelost: door akkoord te gaan met de Chinese eisen.


Het conflict om Oekraïne is een strijd tussen supermachten, waarin ook voor China kapitale belangen op het spel staan. Maar Poetin heeft Xi op een zijspoor gerangeerd. En zo horen we uit Peking toch weer de oude rituele oproepen aan alle partijen tot terughoudendheid, dialoog en onderhandelingen. Terwijl Rusland de wapens laat spreken pleit China voor een diplomatieke aanpak: een actieve rol van de VN en het Normandië-overleg (een groep van Rusland, Oekraïne, Frankrijk en Duitsland) en de uitvoering van de akkoorden van Minsk, die allang door Poetin in de prullenmand zijn gegooid.


Kritiek op de Russische leider is er in China niet bij. De Chinese media hebben van de censuurdienst instructie gekregen om niets negatiefs te melden over Rusland en niets positiefs over het Westen. Ze mogen de Russische invasie dus geen invasie noemen. Ze melden wel dat de Oekraïnecrisis de schuld is van de Amerikaanse president Joe Biden, omdat hij met zijn wapenleveranties aan Oekraïne ‘de spanningen heeft verhoogd, paniek heeft gezaaid en zelfs de hype over de mogelijkheid van een oorlog nog verder heeft opgeklopt’.


China is bang dat het met een openlijke steun aan het Russische optreden tegen Oekraïne de Verenigde Staten en Europa nog meer tegen zich in het harnas zal jagen en dat dit tot ernstige economische en militaire gevolgen kan leiden. China zou daarbij niets te winnen hebben. Maar de relaties tussen Oost en West zijn de afgelopen jaren al zo ver verloederd dat alleen vérgaande koerswijzigingen verbetering kunnen brengen. Geen van de supermachten is tot zo’n ombuiging bereid.


China’s minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi heeft nog een poging gedaan om de dankzij ‘Oekraïne’ herstelde band tussen Amerika en Europa door te snijden. Europa zou zijn strategische autonomie moeten tonen en niet meer China’s rivaal maar China’s partner moeten zijn. Puur wensdenken. Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie heeft het optreden van Rusland en China in één adem keihard veroordeeld. Het toch al dikke ijs tussen de EU en China is alleen maar aangegroeid nu China weigert de Russische inval te veroordelen en protest heeft aangetekend tegen de ‘illegale’ sancties tegen Rusland.


Als China Rusland te hulp komt om het effect van de westerse sancties teniet te doen – bijvoorbeeld door nog meer gas af te nemen, goedkoop geld te lenen of een monetaire overeenkomst te sluiten als Rusland uit het betalingssysteem SWIFT wordt gestoten – dan zal Xi Jinping in het Westen nog meer worden gezien als een medeplichtige van Vladimir Poetin en op zijn beurt op westerse sancties kunnen rekenen.


Verschillende westerse landen zijn bang dat Xi Jinping van de gelegenheid gebruik zal maken om Taiwan te overweldigen nu Oekraïne de aandacht van de wereld monopoliseert. Dat is mogelijk, maar toch onwaarschijnlijk, omdat Xi in de aanloop naar het partijcongres in de herfst, dat hem tot een tweede Mao moet zalven, geen onzeker avontuur zal aandurven. Xi weet immers dat voor de Amerikanen Taiwan veel belangrijker is dan Oekraïne en dat ze het eiland te hulp kunnen komen als het wordt aangevallen. Een mislukking van een Chinese aanval op Taiwan kan Xi de kop kosten.




woensdag 02 maart 2022

Klik hier