Het Abraham-akkoord: doorbraak en dolkstoot (De Brug)






Het Abraham-akkoord: doorbraak en dolkstoot

Arabisch eigenbelang weegt zwaarder dan solidariteit met Palestijnen


De nieuwe diplomatieke relaties tussen de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Israël – gepresenteerd als het Abraham-akkoord – zijn een doorbraak, maar een minder groot wonder dan de betrokkenen suggereren. Zowel de VAE, als Israël en de VS varen er wel bij. Alleen de Palestijnen hebben het nakijken. Een analyse van Jan van der Putten.



Door: Jan van der Putten – 19/08/2020






Het Abraham-akkoord. Het is de Bijbels klinkende naam voor de overeenkomst tussen Israël en de Verenigde Arabische Emiraten over het aanknopen van diplomatieke relaties en de opschorting van de Israëlische annexatie van Palestijnse gebieden. De president, de premier en de kroonprins spreken van een historische doorbraak in het Midden-Oosten. President Donald Trump, wiens diplomaten bij de deal tussen de twee Amerikaanse bondgenoten hebben bemiddeld, had het akkoord eigenlijk naar zichzelf willen noemen. Hij meent nu recht te hebben op de Nobelprijs voor de vrede. Premier Benjamin Netanjahoe heeft al evenmin last van bescheidenheid: hij vindt dat hij zich met deze meesterzet onsterfelijk heeft gemaakt. Kroonprins Mohammed bin Zayed Al Nahyan verkondigt dat hij met dit akkoord de dreigende annexatie door Israël van de bezette gebieden heeft voorkomen en dat daardoor de besprekingen over de stichting van een Palestijnse staat eindelijk weer kunnen beginnen. En alle drie verzekeren ze dat het Abraham-akkoord de vrede in het Midden-Oosten naderbij brengt. Zou het?


De Israëlische regering stelt het ‘historische’ akkoord met de zeven verenigde stadsstaatjes aan de Perzische Golf graag op één lijn met de twee vorige verdragen met Arabische landen: Egypte in 1979 en Jordanië in 1994. Dat waren echter vredesverdragen, en dat is de overeenkomst met de Verenigde Arabische Emiraten beslist niet. Israël en de VAE zijn immers nooit in oorlog geweest. Op het eerste gezicht lijkt hun akkoord niet zo bijzonder. Iedereen wist immers allang wat niemand hardop mocht zeggen: dat Israël en de Golfstaten, waaronder de Emiraten, op allerlei gebieden samenwerken. Het enige echte obstakel voor een formalisering van die relaties was de Palestijnse kwestie.


Lippendienst


In 2002 boden de 22 landen van de Arabische Liga aan dat ze Israël diplomatiek zouden erkennen op voorwaarde dat het zich zou terugtrekken uit de bezette gebieden en akkoord zou gaan met de vestiging van een Palestijnse staat. Sindsdien heeft Israël slechts lippendienst aan dit Arabische Vredesinitiatief bewezen, en de laatste jaren zelfs dat niet. Eind juni van dit jaar kondigde Netanjahoe een doorbraak aan: Israël en de Emiraten gingen nauw samenwerken op het gebied van coronabestrijding. Uit Abu Dhabi kwam direct de verklaring dat het alleen maar ging om samenwerking tussen particuliere bedrijven van de beide landen en niet tussen de regeringen.


Die koude douche uit de VAE had Netanjahoe aan zichzelf te wijten. Hij wilde immers per 1 juli beginnen met de annexering van delen van de Westelijke Jordaanoever. Dat had hij althans van de daken geschreeuwd, en iedereen had het geloofd. Annexering was onderdeel van de ‘deal van de eeuw’, waarmee Trump dacht de Palestijnse kwestie even te regelen. Volgens dat plan zou uit de brokstukken die na de inlijving overbleven een – onlevensvatbaar – Palestijns minilandje moeten worden gevormd, dat een vazalstaatje van Israël zou moeten worden.




Nekslag


Maar zelfs dat was voor rechts Israël te veel: ‘Judea en Samaria’ (de Westelijke Jordaanoever) zouden niet gedeeltelijk, maar geheel onder Israëlische soevereiniteit moeten komen. Annexatie zou dus een Palestijnse staat nog vóór zijn geboorte de nekslag geven. En ze zou ook de fictie doorprikken dat de Israëlische bezetting van de Westelijke Jordaanoever na 53 jaar nog altijd tijdelijk was, waardoor de buitenwereld kon geloven dat een tweestatenoplossing nog altijd binnen bereik was.


De Arabische solidariteit met het Palestijnse volk is allang een loze leus geworden die tot niets verplicht, maar de inlijving van Palestijns gebied door Israël zou voor de Arabische wereld onverteerbaar zijn en de erkenning van Israël door de Emiraten onmogelijk maken. Ook zonder annexatie zou het al moeilijk genoeg worden om zo’n erkenning te verkopen aan de Arabische publieke opinie, want de afkeer van Israël zit diep. De annexatieplannen zouden voor de VAE en de andere Arabische landen die de relatie met Israël willen normaliseren een streep door de rekening zijn.


Normalisering van de relaties met Israël is voor de meeste Arabische landen een kwestie van Realpolitik: in het Midden-Oosten is Israël militair veruit superieur en de Palestijnen maken het met hun diepe verdeeldheid en hun onvermogen om met eigen realistische vredesvoorstellen te komen wel erg moeilijk om onverdeeld solidair met hen te zijn. Het lijkt erop alsof de Arabische landen het gevleugelde woord van Abba Eban, de beroemdste diplomaat uit de Israëlische geschiedenis, tot het hunne hebben gemaakt: ‘De Palestijnen missen nooit een kans om een kans te missen.’




Uitwisseling


Maar er is meer. Israëlische hightech en knowhow zijn in de Arabische wereld bijzonder welkom, net als Arabische olie en Arabische investeringen in Israël. Er zijn grote gedeelde belangen: Israël en de meeste Arabische landen hebben dezelfde grote Amerikaanse broer die hen graag eensgezind ziet optrekken, ze hebben dezelfde afkeer van islamistische terreurgroepen en, misschien wel het belangrijkste, ze hebben dezelfde vijand: Iran. Diplomatieke relaties houden vaak uitwisseling in op militair en inlichtingengebied. Iran zal zeker niet blij zijn als Israël aan de overkant van de Perzische Golf, dus vlak naast de deur, een bruggenhoofd krijgt.


Het inlijven van Palestijnse gebieden was dus een onzalig plan, waarmee Netanjahoe niet alleen de Emiraten en soortgelijk gestemde Arabische landen in de wielen reed, maar ook zichzelf. Had hij immers niet uitentreuren beweerd dat een vredesovereenkomst met de Palestijnen geen voorwaarde was voor het aanknopen van betrekkingen met Arabische landen? Eerst betrekkingen, zei hij, en pas daarna vredesbesprekingen met de Palestijnen – die dan door het verlies van de Arabische kaart geen enkele troef meer in handen zouden hebben en vanzelf het Arabische voorbeeld zouden volgen.


De ambassadeur van de VAE in Washington, Joesef Al Otaiba,maakte de positie van zijn regering heel duidelijk in een artikel in deIsraëlische krant Jediot Achronot: ‘Annexatie zal zonder enige twijfel onmiddellijk een eind maken aan het Israëlische verlangen naar meer veiligheid en het aanknopen van economische en culturele banden met de Arabische wereld en de Verenigde Arabische Emiraten. Het is óf annexatie óf normalisatie.’ Otaiba had het niet over beëindiging van de bezetting. De hoofdvoorwaarde van het Arabische Vredesinitiatief had hij dus laten vallen. En het feit dat een Arabische diplomaat een stuk had geschreven in een Israëlische krant was op zichzelf al een doorbraak.


Op 1 juli, de dag van de beloofde annexatie, gebeurde er helemaal niets. De dagen verstreken, en er gebeurde nog steeds niets. De annexatieplannen zouden om drie redenen zijn uitgesteld of afgesteld. Vanuit Europa en andere delen van de wereld was scherp verzet gekomen tegen de vereeuwiging van de illegale bezetting. De Amerikaanse regering had haar enthousiasme voor annexatie getemperd toen Netanjahoe weigerde het minuscule Palestijnse deel van de ‘deal van de eeuw’ – overdracht van 5 tot 10 procent van de Westoever aan het Palestijnse gezag – uit te voeren. En ook Netanjahoe’s coalitiepartner Benny Gantz was met bezwaren gekomen tegen het al te eenzijdige project. Als dit de juiste lezing is, dan heeft de deal met de VAE Netanjahoe gevoelig gezichtsverlies bespaard, want daardoor kon hij de onmogelijke inlijvingsplannen in de ijskast zetten in ruil voor een prachtig diplomatiek succes.








Palestijnen protesteren tegen het Abraham-akkoord Foto: ActiveStills






Bluf


Hoogstwaarschijnlijk is het hele annexatieplan een geweldige bluf geweest. De premier moet bij voorbaat geweten hebben dat dat project niet haalbaar was, maar hij kon het goed gebruiken in de onderhandelingen met de Emiraten, die al anderhalf jaar onder Amerikaanse supervisie aan de gang waren. De bevriezing van een plan dat hij nooit zou uitvoeren diende hem als wisselgeld voor het aanknopen van betrekkingen. De oude politieke vos is dus rijkelijk gecompenseerd niet voor wat hij heeft gedaan, maar voor wat hij heeft nagelaten. Annexatie zou volgens het internationale recht volstrekt illegaal zijn geweest. Voor het nalaten van een illegale daad is Netanjahoe dus beloond. Zoiets als een dief die een premie krijgt omdat hij niet uit stelen is gegaan.


Veel kolonisten zijn woedend om Netanjahoe’s ‘verraad’. De kolonistenvoorman Naftali Bennett, die na zijn politieke herrijzenis Netanjahoe’s grote concurrent op rechts is geworden, is blij dat hij nu een stevige stok heeft om de premier mee te slaan. Deze heeft geruststellend beweerd dat de annexatie van delen van de Westoever slechts voor enkele maanden is uitgesteld. Er is niemand die dat gelooft, vooral niet als Joe Biden, een tegenstander van annexatie, president van de Verenigde Staten wordt. Voor de publieke opinie hoeft Netanjahoe op dit punt niet bang te zijn: bijna 80 procent van de Israëliërs vindt het aanknopen van relaties met de Emiraten beter dan het annexeren van de Westoever.


Een politieke opsteker kan Netanjahoe goed gebruiken. Drie verkiezingen achtereen heeft hij niet gewonnen, en hij kon alleen premier blijven door oppositieleider Gantz te verleiden om in naam van de bestrijding van de coronagesel toe te treden tot een nationale regering. Deze heeft als voornaamste taak de van corruptie beschuldigde grote leider uit de gevangenis te houden. Indien nodig komen er, voor de vierde keer op rij, weer verkiezingen. Gantz, die op papier Netanjahoe in november volgend jaar als premier zal opvolgen, is gedegradeerd tot nauwelijks meer dan een figurant. En intussen gaan de grote demonstraties waarin het aftreden van de ‘crime minister’ wordt geëist onverdroten door.




Lik op stuk


Netanjahoe zal proberen het onderste uit de kan van zijn diplomatieke succes te halen. Hij is daar al mee begonnen: hij heeft de Israëlische journalisten die beweerd hadden dat er eerst vrede met de Palestijnen moest komen voordat er sprake kon zijn van een toenadering tot de Arabische wereld, lik op stuk gegeven. En inderdaad, die toenadering is nu bekroond met een groot succes, terwijl de bezetting van de Westelijke Jordaanoever rustig doorgaat. Eens te meer heeft Netanjahoe bewezen dat hij in staat is een politieke cirkel te kwadrateren.


Het Abraham-akkoord is zeker een diplomatiek succes voor Trump en zijn schoonzoon Jared Kushner en diens team van diplomaten. Trump kan het goed gebruiken in zijn verkiezingscampagne, en hij is blij dat de annexatieplannen vooralsnog in de la blijven, want ze hadden een diepe wig gedreven in de joodse gemeenschap in de Verenigde Staten. Nu de VAE over de sloot zijn zullen andere landen volgen, te beginnen met de Golfstaten Oman en Bahrein. Soedan heeft al laten weten dat er besprekingen gaande zijn. Zelfs de president van Libanon, dat eeuwig in conflict is met Israël, denkt over een vredesverdrag, al zal Hezbollah niet met hem meedenken. Jared Kushner is ervan overtuigd dat Saoedi-Arabië ondanks zijn rabiaat anti-joodse geschiedenis en de diep gewortelde anti-Israëlische houding van zijn geestelijke leiders, vroeg of laat zal volgen. Het zal geen andere keus hebben dan zich met het gehate zionistische regime te verzoenen om samen sterker te staan tegen Iran.


Kaukasus


Een moslimland dat al sinds 1992 betrekkingen heeft met Israël is Azerbeidzjan. Dit niet-Arabische land in de Kaukasus, pal ten noorden van Iran, is bijzonder enthousiast over het Abraham-akkoord. Volgens de regering in Bakoe zijn haar relaties met Israël een voorbeeld voor de hele moslimwereld. 40 procent van de Azerbeidzjaanse olie-export gaat naar Israël, dat de belangrijkste wapenleverancier is van Azerbeidzjan. Ook voor technologische en agrarische zaken klopt dit land graag bij Israël aan. En dankzij de voortreffelijke verstandhouding met de joodse staat geniet Azerbeidzjan veel goodwill in Washington.


In andere moslimlanden zijn ze allesbehalve enthousiast. Het Abraham-akkoord zal volgens Mahathir Mohamad, de 95-jarige politieke patriarch van Maleisië, ‘de moslimwereld verdelen in strijdende partijen, waarbij de Israëliërs olie op het vuur zullen gooien.’ President Erdogan van Turkije, die zich heeft opgeworpen als beschermer van de Palestijnen, heeft geen goed woord voor de deal tussen Israël en de Emiraten over. Dat Iran boos heeft gereageerd, spreekt vanzelf. ‘Jammer genoeg’, zei de Iraanse president Roehani, ‘heeft een van onze buurlanden toenadering gezocht tot de vijand van de islamitische wereld, de moordenaar van het Palestijnse volk.’ Het akkoord komt volgens Roehani neer op ‘verraad van de Verenigde Arabische Emiraten aan de Palestijnse zaak’.


De Palestijnse Autoriteit voelt zich van drie kanten verraden: door Israël, de VS en de VAE. Palestijnen hebben vlaggen van de VAE en foto’s van de kroonprins verbrand. Hij heeft ‘de Palestijnen en Arabieren in de rug gestoken’ en ‘de Al-Aqsa moskee, Jeruzalem en de Palestijnse zaak verraden’. Het is dit jaar niet de eerste keer dat de Palestijnen zich door andere landen bedrogen voelen. Eerst kregen ze de ‘deal van de eeuw’ over zich heen, die ze bij voorbaat hadden afgewezen. In mei bracht een vliegtuig van de VAE een lading medische hulpgoederen naar Israël die bestemd waren voor de Palestijnen. Die wisten nergens van en wezen de ongevraagde hulp verontwaardigd af. Veel ernstiger is dat de vestiging van diplomatieke betrekkingen tussen Israël en de VAE geheel buiten de Palestijnse president Machmoed Abbas is omgegaan.


De Emiraten houden vol dat Abbas hun dankbaar moet zijn omdat ze Israëls annexatieplannen hebben verijdeld en daardoor ruimte hebben gecreëerd voor een hervatting van het vredesoverleg. Vredesoverleg? De Palestijnen hebben alle reden uiterst sceptisch te zijn. Sceptisch over de bedoelingen van Israël. Sceptisch over de bedoelingen van de Verenigde Staten. En nu ook sceptisch over de bedoelingen van de Arabische broeders.






zaterdag 22 augustus 2020

Klik hier