Annexatie: alleen maar verliezers / De Brug


ANNEXATIE: ALLEEN MAAR VERLIEZERS


door Jan van der Putten


 


Bijna de hele wereld is tegen, de meeste internationale vrienden inbegrepen. De voorstanders zijn zelf grondig verdeeld. Tot iets goeds kan het plan niet leiden, wel tot heel veel kwaads. Toch kon zelfs de coronacatastrofe met haar menselijke en economische ravage premier Benjamin Netanjahoe niet afhouden van het ingrijpendste en gevaarlijkste politieke project sinds de stichting van de staat Israël: de annexering van een aanzienlijk deel van bezet Palestijns gebied.


Waarschijnlijk zag de premier de pandemie als bondgenoot: ze zou voor de Israëliërs kunnen dienen als bliksemafleider van de corona-ellende, en de wereld zou temidden van de megacrisis geen tijd hebben om zich ook nog druk te maken over de inlijving van Palestijnse gebieden. Netanjahoe heeft de reacties op zijn project – van afkeurend tot woest, van weifelend tot onheilspellend – schromelijk onderschat. Zelfs de Amerikaanse bedenkers kregen bedenkingen. In één ding is de premier echter uitstekend geslaagd: nog voordat er ook maar iets van de plannen is uitgevoerd heeft hij zo veel spanningen opgeroepen dat hij zijn handen vol heeft om de nationale en vooral internationale schade zo beperkt mogelijk te houden.


Officieel is het woord annexatie taboe, want dat begrip riekt naar illegale praktijken. Nee, het gaat om het ‘implementeren van soevereiniteit’ over ongeveer 30 procent van het gebied dat jarenlang was voorbestemd om eens een Palestijnse staat te worden. Het in te lijven terrein omvat de vruchtbare Jordaanvallei, die vitaal zou zijn voor Israëls veiligheid, alle 132 nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever (met gezamenlijk 466 duizend inwoners, allemaal Israëlische staatsburgers) en in datzelfde gebied 78 Palestijnse dorpen met 110 duizend inwoners. Volgens het internationaal recht en de mondiale publieke opinie zijn die nederzettingen, die zonder uitzondering zijn gebouwd op van de Palestijnen gestolen grond, volkomen illegaal, maar dat wordt door chauvinistische Israëlische haarklovers tegengesproken.


Volgens de meeste kolonisten en andere gestrenge zionisten, al dan niet van ultraorthodoxe signatuur, kan het internationaal recht in de prullenbak. Want zij ontlenen hun gelijk aan hun onbespreekbare aanspraken, en vaak aan niemand minder dan God zelf, die Judea en Samaria – de Bijbelse namen voor de gebieden die de westelijke oever van de Jordaan vormen – eens en voor altijd heeft gegeven aan het Joodse volk. Voor de atheïst Netanjahoe is dat religieuze argument natuurlijk onzin. Zijn drijfveren zijn zeer aards: hij hoopt dat de annexatie hem nog meer politieke macht zal geven en hem tot nationale held zal maken. Het Joodse volk moet hem voor het schrijven van dit nieuwe ‘glorieuze hoofdstuk in de geschiedenis van het zionisme’ zo dankbaar zijn dat zijn plaats in de geschiedenis verzekerd is.


Het annexatieproject sluimerde al jaren toen Donald Trump, wellicht op instigatie van Netanjahoe, begin dit jaar de lang uitgestelde ‘deal van de eeuw’ bekendmaakte. Deze voorziet in de gedeeltelijke annexatie van de sinds 1967 bezette Westelijke Jordaanoever en de stichting van een gedemilitariseerde Palestijnse staat. Deze zou moeten bestaan uit de na annexatie overgebleven brokstukken op de Westoever en voorts uit Gaza en een strook grond in de Negev-woestijn naast de grens met Egypte. De ‘hoofdstad’ van dit verrommelde samenraapsel van enclaves zou niet Oost-Jeruzalem moeten worden maar een aanpalend dorpje, het onbeduidende Abu Dis. Dit ‘vredesplan’ maakt een levensvatbare Palestijnse staat onmogelijk. Het werd dan ook onmiddellijk in zijn geheel door de Palestijnse Autoriteit resoluut verworpen en door Netanjahoe warm omhelsd.


Na alle diensten die ‘de grootste vriend die Israël ooit in het Witte Huis heeft gehad’ hem al had bewezen, dacht Netanjahoe van Trump opnieuw een godsgeschenk te hebben ontvangen. De deal moest hem helpen in de strijd voor zijn politieke overleving. Dus beloofde hij in de derde verkiezingscampagne op rij dat hij de nederzettingen, die de facto al stukjes Israël zijn, ook formeel in te lijven. Daarmee probeerde hij zich geliefd te maken bij de kolonisten, de natuurlijke achterban van zijn fanatiek-rechtse concurrent Naftali Bennett.


Dat opzetje lukte: in de verkiezingen van maart bleef de partij van Bennett maar net boven de kiesdrempel, maar de Likoed van Netanjahoe kwam opnieuw stemmen en bondgenoten tekort om een regering te vormen. Totdat oppositieleider Benny Gantz, die gezworen had nooit en te nimmer met de van corruptie beschuldigde Netanjahoe in zee te gaan, verraad pleegde aan zichzelf en zijn kiezers. Uit angst voor een vierde verkiezingsronde gaf hij zich over. Het annexatieproject is het enige punt in het monsterverbond tussen Netanjahoe en Gantz waarover deze laatste geen vetorecht kan laten gelden.


In deze coalitieovereenkomst staat dat de annexatie op 1 juli begint. Maar tot op het laatste moment bleef het gissen naar wat er zou gaan gebeuren en zelfs of het project zou doorgaan. Want zoveel hoofden, zoveel zinnen. Dat geldt voor zowel de Amerikaanse als de Israëlische autoriteiten en zelfs voor de kolonisten. De onenigheid in Washington werd zonneklaar in de week voor de deadline, toen drie dagen vergaderen niets opleverden. Sommige figuren van de regering-Trump vinden dat Israël zelf moet uitmaken wanneer het met inlijven wil beginnen. Dat is duidelijk gezegd door minister Pompeo van Buitenlandse Zaken en nog duidelijker door de Amerikaanse ambassadeur in Jeruzalem David Friedman, Trumps voormalige advocaat in faillissementszaken. Deze kolonistenvriend gedraagt zich als de onderkoning van Israël. Hij zou het liefst direct de hele Westelijke Jordaanoever inlijven.


Andere Amerikaanse beleidsmakers willen wat voorzichtiger te werk gaan. Hun aanvoerder is Trumps schoonzoon Jared Kushner, de architect van de deal van de eeuw. Hij houdt nog steeds vol dat dit een vredesplan is, dat niet alleen de steun van Israël maar ook van de Palestijnen moet hebben. Hij schijnt te blijven hopen dat de Palestijnse president Machmoed Abbas voor de dreiging van een annexatie zal zwichten en alsnog akkoord zal gaan met het Amerikaanse plan. Als Israël nu al tot eenzijdige inlijving zou overgaan, zou dat drukmiddel verloren gaan. Maar een cynischer uitleg is ook denkbaar: het hele vredesplan zou alleen maar een rookgordijn zijn voor waar het werkelijk om gaat: annexatie.


Kushner is ook geschrokken van de boze reacties uit de Arabische wereld op de Israelische annexatieplannen, al kan die boosheid geheel of gedeeltelijk gespeeld zijn. De ambassadeur van de Verenigde Arabische Emiraten in de Verenigde Staten heeft gewaarschuwd dat Israël zijn relaties met de Arabische landen verspeelt als het tot annexatie overgaat. Deze – nog altijd officieuze maar opwarmende – relaties zijn ook voor Washington van groot belang om een front te vormen tegen de gezamenlijke vijand Iran.


Verontrustend voor de VS én Israël is ook het felle verzet van Jordanië, vooral vanwege de Israëlische plannen met de Jordaanvallei. Egypte en Jordanië zijn de enige twee Arabische landen die een vredesverdrag en diplomatieke relaties met Israël hebben. Koning Abdoella II heeft gedreigd het verdrag op te zeggen als Israël Palestijns gebied inlijft. De koning is zo boos dat hij weigerde een telefoontje van Netanjahoe te beantwoorden. ‘Zeg hem dat ik er niet ben’, zei hij tegen een secretaris. Abdoella heeft Amerikaanse Congresleden dringend gevraagd het hele project te blokkeren.


Bijna tweehonderd Democratische leden van het Huis van Afgevaardigden, onder wie mensen die altijd blind achter Israël hebben gestaan, hebben Netanjahoe bezworen af te zien van annexatie. Vroeger was de Amerikaanse politieke wereld vrijwel unaniem in haar steun aan Israël. Netanjahoe heeft door zijn sabotage van het vredesproces, zijn arrogante inmenging in het Amerikaanse Iranbeleid en nu zijn inlijvingsplan heel wat steun verspeeld. Ook de Joodse gemeenschap in de VS is diep verdeeld geraakt. Zelfs organisaties als de AIPAC en de Anti-Defamation League, die altijd de Israëlische regering en een tweestatenoplossing steunden, weten niet meer waar ze het zoeken moeten.


Maar wat vindt Trump er zelf van? We weten het niet. Het enige waar hij mee bezig is, is zijn herverkiezing, en die is vanwege zijn rampzalige corona-aanpak en zijn onzalige reacties op Black lives matter heel onzeker geworden. Een belangrijk deel van zijn achterban bestaat uit evangelische christenen. Vicepresident Mike Pence is een van hen. Zij zijn grote bewonderaars van Israël en de nederzettingen. Voor Trump kan dat een doorslaggevend argument zijn om Netanjahoe het groene licht voor annexatie te geven en de rest van de deal van de eeuw te vergeten. Maar hij zal niet blij zijn met het Israëlische besluit om het kanaal GOD TV uit de ether te halen omdat die zender het Joodse volk tot het evangelische christendom wilde bekeren.


Ook de Israëlische premier heeft het oog gericht op de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Hij kan de annexatie wel vergeten als in november niet Trump maar Biden wordt gekozen, want de Democratische kandidaat moet daar niets van hebben. Een kans als nu onder Trump krijgt Netanjahoe nooit meer. Dus vlug annexeren, voordat het te laat is? En dus ook de wereldopinie en de Verenigde Naties trotseren? De dringende oproep van tientallen vooraanstaande Joodse intellectuelen uit Engeland naast zich neerleggen? Een ijzige relatie met de Europese Unie en wellicht economische sancties riskeren? De waarschuwingen van Israëls eigen veiligheidschefs in de wind slaan? Palestijnse (zelfmoord)aanslagen en een nieuwe oorlog met Hamas en de Islamitische Jihad voor lief nemen? Het gezond verstand zegt: nee natuurlijk. Maar je kunt nooit weten, want Netanjahoe is niet gewend zich iets van de buitenwereld aan te trekken. Dat geldt ook voor de vele demonstraties in eigen land tegen zijn aanblijven als premier ondanks zijn corruptieaffaires, tegen de belastingteruggave die hij voor zichzelf heeft geregeld en tegen de voorgenomen annexatie.


Maar met de kolonisten is het een ander verhaal. Tot zijn schrik kwam Netanjahoe erachter dat veel kolonisten niet in juichen uitbarstten toen ze doorkregen wat de deal van Trump inhield. Sommigen van hen vinden de premier zelfs een verrader omdat hij akkoord is gegaan met een voor hen onaanvaardbare regeling. Het ‘vredesplan’ van Trump voorziet immers, in theorie althans, in de stichting van een Palestijnse staat, het verbiedt nieuwe Joodse nederzettingen in die hypothetische staat en het zou van enkele bestaande nederzettingen enclaves in Palestijns gebied maken. De premier houdt de boze kolonisten voor dat dit plan het beste is dat ze kunnen krijgen en dat ze nu hun kans moeten grijpen voor het laat is.


Plaatsvervangend premier en minister van Defensie Gantz, die als legerchef verantwoordelijk was voor het koloniale optreden van Israël op de Westoever en in de Gazastrook, heeft ook zijn bedenkingen. Hij en zijn rechterhand, minister van Buitenlandse Zaken Gabi Asjkenazi, vinden annexatie van de Jordaanvallei een onnodige provocatie. De rest van de annexatieplannen willen ze voorlopig beperken tot twee of drie nederzettingen bij Jeruzalem. Van Gantz’ vermeende hervormingsdrang is verder niets gebleken. Eerst vond hij dat de Palestijnen en alle andere betrokken partijen – lees vooral: Jordanië – met het plan-Trump moesten instemmen voordat het ten uitvoer kon worden gebracht. Toen die instemming uitbleef zei hij: ‘De Palestijnen blijven de dialoog verwerpen en ze zitten nog altijd diep in hun eigen stront. Als ze niet willen praten zullen wij moeten doorgaan zonder hen.’


Diep in het stront. Dat lijkt een adequate omschrijving van het hele annexatieproject. Als het doorgaat, is een tweestatenoplossing definitief geliquideerd en raakt de vrede verder uit zicht dan ooit. De Palestijnen in geannexeerd gebied mogen geen Israëlisch staatsburger worden. Dat betekent dat Israël een apartheidsstaat wordt en dat de Palestijnen worden opgesloten in hun Bantoestans. Hoe dat te verenigen valt met de democratie die Israël nog altijd beweert te zijn, weet niemand.


De Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever lijken onderhand zo murw geslagen dat ze tot nu toe weinig tegen de apartheidsplannen hebben geprotesteerd. Hun weinig populaire leider Abbas heeft de Israëlische regering voorgehouden dat ze in geval van annexatie verantwoordelijk zal zijn voor de hele fysieke en sociale infrastructuur. Hij heeft ook gedreigd met tegenmaatregelen en hij schijnt te zinnen op een tegenvoorstel. Gewelddadig verzet tegen een eventuele annexatie is verboden, maar is natuurlijk verre van uit te sluiten. Hamas ziet het anders. Voor deze organisatie zou annexatie neerkomen op een ‘oorlogsverklaring’, die met oorlog moet worden beantwoord.


Er zijn sterke aanwijzingen dat ook Netanjahoe doorkrijgt dat de deal van de eeuw een gedrocht is en dat annexatie alleen maar nieuwe problemen schept. Het project terugschroeven, in de ijskast zetten of zelfs annuleren is dan ook een reële optie geworden. Netanjahoe zou Netanjahoe niet zijn als hij ook daaruit geen politieke munt zou slaan. Er zijn zondeboeken genoeg aan wie hij de schuld voor de mislukking van het inlijvingsproject kan geven. Volgens de laatste peilingen staat hij heel sterk en zou hij Gantz niet meer nodig hebben om aan een meerderheid te komen. Dus kan die vierde verkiezingsronde waar Gantz zo bang voor was, er toch komen.




zaterdag 04 juli 2020

Klik hier