In de wereld

De Oeigoeren wonen in een perfecte politiestaat
door Jan van der Putten

13 juni 2018 – verschenen in nr. 24

Peking – Hersenspoeling, foltering, zelfvernedering, soms moord: in Xinjiang in China’s verre westen is de geest van Mao weer volop terug. Minstens een half miljoen, mogelijk een miljoen van de elf miljoen Oeigoeren zitten in ‘heropvoedingskampen’, waar ze hun geloof moeten afzweren, zichzelf en hun familie met kritiek overladen en de lof zingen van de Communistische Partij. Hun misdaad bestaat uit hun identiteit. Deze etnische zuivering treft tot nu toe een zesde tot een derde van alle Oeigoerse mannen tussen 16 en 45 jaar. Ze lokt niet of nauwelijks protesten uit, ook niet uit de moslimwereld. Want kritiek op de nieuwe wereldmacht China kan zware represailles veroorzaken.

Vóór hun inlijving in de Volksrepubliek in 1950 hebben de Oeigoeren twee keer voor korte tijd onafhankelijkheid gekend. Daarna werd Xinjiang – even groot als Engeland, Frankrijk, Spanje en Italië bij elkaar – bezet door de Han-Chinezen. De Turkstalige Oeigoeren en de andere moslimminderheden werden tweederangsburgers. Dat wakkerde het streven naar autonomie of onafhankelijkheid alleen maar aan. Sommige Oeigoeren grepen naar grof geweld, dat onder het mom van de wereldwijde oorlog tegen het terrorisme wordt beantwoord met staatsterreur. De provinciale partijleider Chen Quanguo, die in Tibet zijn sporen als onderdrukker had verdiend, heeft van Xianjiang een politiestaat gemaakt, waarin repressie- en controletechnieken worden getest die in heel China gemeengoed moeten gaan worden.

Chen is er op uit om de Oeigoeren, Kazakken en andere moslimminderheden te assimileren en te isoleren van radicale geloofsgenoten in het buitenland. Vooral verdacht zijn moslims die te veel bidden, bijeenkomsten bijwonen, te lange baarden hebben of ongeletterd zijn en daarom een gemakkelijke prooi voor extremisten zouden zijn. Daartoe worden steeds meer religieuze restricties ingevoerd, paspoorten ingetrokken, straten volgehangen met camera’s, de techniek van gezichtsherkenning verder geperfectioneerd, op massale schaal DNA-materiaal verzameld, smartphones op ‘subversieve’ inhoud gecontroleerd, het onderwijs in minderheidstalen ingeperkt.

Teams van honderdduizenden Han-Chinezen trekken ongevraagd bij Oeigoeren en Kazakken in om hen in hun eigen huis dagenlang te controleren op politieke correctheid. Wie de toets niet doorstaat verdwijnt in een heropvoedingskamp. Een vrijgelaten gevangene vertelde dat hij pas mocht eten nadat hij zijn dank had uitgesproken aan Xi Jinping en de Partij.