Rubriek 'In de Wereld'

China dwingt internationale uitgevers tot zelfcensuur
door Jan van der Putten

Peking – Het Westen heeft China hard nodig. Zo hard, dat het steeds meer zelfcensuur toepast om de Chinese toorn niet te riskeren. Die praktijk heeft zich nu uitgebreid tot gerenommeerde wetenschappelijke uitgeverijen, die kritische artikelen over China van hun Chinese website halen. Liever zelfcensuur dan de verlokkelijke Chinese markt verliezen.

De kritiek op China is even sterk afgenomen als de economische afhankelijkheid is gegroeid. Met de mensenrechten gaat het onder Xi Jinping een stuk beroerder, maar ze worden nauwelijks meer ter sprake gebracht. Geen regeringsleider durft meer de dalai lama te ontvangen uit angst voor Chinese handelssancties. De kritiek op de geleidelijke inpalming door China van de Zuid-Chinese Zee is praktisch verstomd. Auteurs gaan akkoord met gekuiste Chinese vertalingen. Hollywood maakt geen kritische films meer over China, binnenkort de grootste filmmarkt, en Chinezen krijgen niet meer de schurkenrol.

Westerse internetbedrijven blijken vaak tot veel bereid om door China in genade te worden aangenomen. LinkedIn mag functioneren sinds het heeft beloofd dat het geen teksten toelaat die China onwelkom zijn. Apple gehoorzaamt gedwee alle censuurinstructies. Mark Zuckerberg wringt zich in bochten om voor Facebook een bres te slaan in de Great Firewall of China, hij heeft er zelfs Chinees voor geleerd. Westerse bedrijven die de Chinese markt op willen krijgen een duidelijke keus: je kunt komen op onze voorwaarden, of anders niet.

Voor internationale wetenschappers geldt dezelfde regel als voor Chinese wetenschappers: kritiek op de Partij en haar optreden in heden en verleden is taboe. Dit jaar zijn al tientallen Chinese academici vanwege hun via internet geventileerde meningen ontslagen.

Cambridge University Press, ’s werelds oudste uitgeverij, ging in augustus door de knieën en blokkeerde de toegang vanuit China tot 315 online-artikelen uit haar tijdschrift The China Quarterly. Ze behandelden thema’s als de Culturele Revolutie, het bloedbad van Tiananmen, de kwestie-Taiwan en China’s optreden tegen Tibetanen en Oeigoeren. Die zelf toegebrachte knauw in de academische vrijheid ontketende zulke hevige protesten dat de uitgeverij snel bakzeil haalde. Maar daarna werd bekend dat de academische database LexisNexis en andere academische uitgevers zich aan dezelfde zelfcensuur hadden onderworpen.

Een petitie van wetenschappers vraagt aan de vijf grootste wetenschappelijke uitgeverijen en de belangrijkste universitaire uitgeverijen om hun werken in China niet te censureren. Als die verzekering uitblijft zullen er geen peer reviews meer worden gemaakt voor hun publicaties.